دموکراسی او دیکتاتوری

Demokrati, også kalt folkestyre, er en betegnelse på en styreform hvor folket har muligheten til å delta i viktige beslutninger. Muligheten til å påvirke får folket gjennom å stemme ved valg. Demokrati skiller seg fra andre styreformer som diktatur, der en person styrer. Styreformen i Norge kalles demokrati. Det vil si at alle som bor i Norge, skal få være med og bestemme hvordan samfunnet skal være. Barn og unge skal få si sin mening og bli hørt i saker som gjelder dem.
Demokrati er et sammensatt ord av de to greske ordene „demos”, som betyr folk og „kratein”, som betyr hersker eller styre. Tanken om folkestyre oppsto i Athen for omtrent 2500 år siden. Norge har vi ulike politiske partier som har forskjellige meninger om hvordan samfunnet bør være. Når det er stortingsvalg, kan alle voksne norske borgere over 18 år stemme på det partiet de er mest enig med.

ډیمو کراسي د یو حکومت له هغه سیستم څخه عبارت ده چې د عمومي ټا کلو نه وروسته د اکثریت رایو په ګټولو سره منځ ته راځي. دموکراسي د یو داسې هدف مفهوم دی چې د هغې له مخې په یوه ټولنه  کې ټول خلک پرته له امتیازه ، بې له دې چې یو انسان پر بل انسان واکمن وي ، د برابرو  حقوقو  او امکاناتو لرلو سره وکولی شي  خپلو وړتیاو ته وده ورکړي.

یوه دموکراتیکه ټولنه د سیاسي چلند  ټول هغه ډولونه په رسمیت نه پېژني، چې د ټولنې د پرګنو ترمنځ  بې له زوره او بې له آزاد  بحث او خبرو اترو څخه نیول شوي نه وي.

ډيموكراسي له دوو يوناني كلمو څخه جوړه شوې چې د  ډيموسمفهوم خلك او د کراسی ,  د قدرت د نظام او حاكميت په مفهوم  اخيستل شوې ده. د دموکراسۍحکومت فکر 2،500 کاله مخکی په اتن کی منځته راغئ . ډيموكراسي يو عامه حكومت ته وايي، هغه حكومت ته چې په هغه كې حاكميت د خلكو په لاس كې وي اوكارونه عموما دهغو استازو په وسيله ترسره كېږي چې د خلكو له خوا ټاكل شوي وي. په اساسي توګه ډيموكراسي د انسان د فردي ازرښت د اعتقاد پر پايه درول سوې ده.  ناروی یو دیموکراتیک پادشاهی هیواد دی. په ناروی کې هر څوک حق لري چې خپله رایه ورکړي چې څوک ناروی اداره کړي. د ناروی پارلمان غړي د مختلفو سیاسی ګوندونو استازیتوپ کوي او په هر و څلور کلونو کې ټول ټاکنې کیږی. د ناروی ټول وګړي چې ۱۸ څخه اوښتې وي په پارلمانی ټول ټاکنو کې د رای ورکولوحق لري.

I et demokrati er det ytringsfrihet. Det vil si at alle kan si eller skrive det de mener, uten å bli straffet for det. Fra vi er små, lærer vi å uttrykke tanker, følelser og meninger. Samtidig er det viktig at vi lærer å respektere at andre kan ha meninger som er forskjellige fra våre. Etter hvert som du vokser til, skal meningene dine i stadig større grad bli tatt hensyn til.

په یوه ډموکراتیک سیستم کې د وینا ازادی خورا ډیر اهمیت لري. د وینا ازادی مفهوم دا دي چې خپله عقيده، نظر او رايه په ازادانه ډول څرگنده کړي، د خپل ايډيال او ارمان د ترلاسه کولو لپاره روا مبارزه وکړي او هیڅوک د خپل بیان او فکر له امله چې څه وایی او څه فکر کوي ،نه تعقیبیږی.

I et demokrati brukes massemediene til å formidle ulike meninger. De politiske partiene i Norge bruker ulike medier for å nå fram til folk, særlig før det skal være valg. Vi kan følge med på TV, i aviser, i radio og på Internett når politikere diskuterer hvordan de vil at samfunnet skal være.

په یوه دموکراسی کې د ټولنیز رسونې شتون خورا ډیر  مهم دي. په ناروی کې ډیر ورځپانې شته. همدا ډول د تلویزیون او راډیو ډیر چینلونه هم په ناروی کې شته ژورنالیستان تل په حکومت ،نورو دولتي موسسو او هغه وګړو باندې چې په ناروی کې د قدرت خااوندان دی نیوکې کوی.

Noen land har en styreform som kalles diktatur. I et diktatur er det bare en eller noen få som har makt til å bestemme hvordan landet skal styres. Det er ikke lov å være uenig med dem som styrer i landet. Folk som sier eller skriver noe som myndighetene ikke liker, kan bli forfulgt og fengslet. Noen blir også drept på grunn av meningene sine.
Det er vanlig å omtale ulike typer diktatur alt etter hvor mange (eller hvem) de styrende er og hvor fullstendig fraværet av frihet er:

• Er makten konsentrert hos én diktator, taler man om enmannsdiktatur, eller enevelde, f.eks. Adolf Hitler i
  Tyskland, Josef Stalin i Sovjetunionen, Francisco Franco i Spania.
• Er makten konsentrert hos flere, kan man tale om et kollegialt diktatur eller et fåmannsvelde (oligarki), som i mange militærjunta- og ettpartistyrte land.

هغه حکومتونه چې استبدادي ځانګړنې لري، عموما د یو شخص له لورې اداره کیږي او په یواځیتوب د ټول هېواد ځواک په لاس کې اخلي. دیکتاتور حکومت هغه حکومت دی چې د یوه کس له خوا اداره کیږي چې د همدې فرد تصمیمونه د خلکو د نظارت او کنترول په موخه هیڅ مکانیسم او قانوني محدودیت نه پرېږدي. په مدرنه دوره کې چې کوم دیکتاتوران د قدرت په حال کې دي، هیڅ کله هم د قانوني حکومت، اساسي قانون یا نورو ټولنیزو، سیاسي نهادونو په واسطه نه شي متوقف کېدلای. د دویمې نړیوالې جګړې وروسته ډېری هېوادونه د دیکتاتور حکومتونو له خوا اداره کېدل. د آدولف هیتلر له آلمان ، یوسف استالین له اتحادشوروی کېا و فرانسیسکو فرانکو له اسپانیا  نه کولی شو د وخت د دیکتاتورانو په توګه یادونه وکړو.

I land med diktatur eier eller kontrollerer myndighetene massemediene. Aviser, radio og TV får bare fortelle det myndighetene vil at folk skal høre. Det er ikke lov til å si eller skrive det man mener. Myndighetenes kontroll av det folk sier og skriver, kalles sensur.

په دیکتاتوری هیواد کې د ډله ييزو رسنيو د ديکتاتورۍ مقاماتو تر کنترول لاندې دی او  رسنې ورځپاڼې، راډیو او تلویزیون يوازې هغه څه چې چارواکي غواړي خلکو ته وايي.هیڅ څوک حق نه لري چې خپله عقيده، نظر او رايه په ازادانه ډول څرگنده کړي. دچارواکی له خوا ډېر موضوعات سانسور کېږي.